فلسفه و آئین زرتشت

کتاب شامل هفت بخش می‌شود: در بخش نخست، ضمن تبیین فلسفه‌ی آیین زرتشت که در بین سرودهای اوستا به صورت پراکنده وجود داشته تاثیر آن‌ها بر نظام و قدرت رهبری شاهنشاهان هخامنشی بررسی گردیده است. هم‌چنین پدیده‌ی خلاقیت و آفرینش که باعث رشد و پیشرفت و سازندگی و در نتیجه آفریدن و نوآوری در زندگی اجتماعی دوران باستان گردید ارزیابی شده است. در بخش دوم این مطالب بازگو گردیده است: انگیزه‌های مهم بت‌پرستی و معابد بسیار زیاد و رشد فرهنگ مادی در شهرهای یونان و آسیای صغیر، اسرار مادی و معنوی وابسته به این معابد، پیشرفت‌های این معابد در زمینه‌ی سیاسی مذهبی، و چگونگی ویرانی معابد توسط برخی از پادشاهان هخامنشی. بخش سوم به چگونگی برخورد نظامی و لشگرکشی کوروش در بابل و هم‌چنین گزارش‌هایی اختصاص دارد که توسط یهودیان و اسناد مذهبی آن‌ها در ارتباط با بشردوستی کوروش کبیر تهیه شده است. بخش چهارم شرح کوتاهی در ارتباط با برخورد دو فرهنگ باستانی ایران و یونان با یک‌دیگر است که از پرتوی آن، دو فرهنگ و دو امپراتوری بزرگ رفته‌رفته در جهان باستان در مقابل یک‌دیگر شکل می‌گیرند که در شرق حکومت پارت‌ها و اشکانیان و در غرب امپراتوری روم است. در بخش پنجم مطالبی در ارتباط با آیین مهر و سروده‌های یشت‌ها و چگونگی گسترش آیین‌مهر در امپراتوری روم و تغییر ماهیت مهر در روم بازگو گردیده است نیز کشتن گاو مقدس توسط میترا و پیدایش مار در صحنه‌هایی که میترا گاو را قربانی می‌نماید. در بخش ششم به چگونگی پیدایش ایده‌های دراویشی و کاستی و روش کار مرتاضان و علل خودکشی گروه‌های بسیاری از پیروان این مقدسین در رودخانه‌ی گنگ اشاره شده است، هم‌چنین به آمیزش ثریا، مظهر روشنایی، با مقدسین هند و در نتیجه یکی نمودن مقدسین قدیمی به منظور ایجاد وحدت در اندیشه‌ی اجتماعی. در فصل پایانی از روی کار آمدن سلسله‌ی ساسانی سخن رفته است. موضوع قابل توجه در این فصل، مطرح نمودن اعتقادات متفاوت پادشاهان این سلسله است؛ در زمان پادشاهی شاپور اول که کریتر به سمت رییس بزرگ همه‌ی موبدان یا مگوستانای سراسر کشور منصوب شد، آتش بهرام و غیره در بیش‌تر شهرها دایرگردد. و معبد ناهید (آناهیتا)، نگهدارنده‌ی آب‌ها و رستنی‌ها، بی‌ارزش‌ جلوه‌گر شد. در این دوران آثار هنری ایران فاقد شکل خرس، گراز، سگ بالدار، گاو نر، بلندکوهان، اسب، و شیر و خلاصه حیوانات بود و اغلب این حیوانات نیز شکار می‌شدند. گفتنی است چهار اصل فلسفه‌ی زرتشت بدین‌قرار است: 1- فلسفه‌ی شناخت؛ 2- فلسفه‌ی نظام ماورالطبیعه و یا سلطنت اهورایی؛ 3- فلسفه‌ی دوگانگی و یا گزینش آزاد (دوآلیسم)؛ 4- فلسفه‌ی آفرینش و یا سازندگی (خلاقیت). برای نمونه نگارنده در مبحث "فلسفه‌ی شناخت" تصریح می‌کند: "منظور زرتشت از رسیدن به دانش و شناخت (معرفت) اهورایی در واقع رسیدن به زندگی سعادتمندانه از طریق شناخت هرچه بیش‌تر جوهر هستی بود. شناختی که راه آن نه از طریق در خود فرو رفتن بلکه به یاری تجربیات عینی و ذهنی میسر می‌گردید".