حاجی بابا در لندن: دنباله‌ی سرگذشت حاجی بابای اصفهانی

«سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» رمانی به قلم جیمز موریه مامور سیاسی بریتانیا در دوران حکومت فتحعلی‌شاه قاجار است. این‌کتاب برای اولین‌بار در سال ۱۸۲۴ در لندن منتشر شد و جیمز موریه می‌گفت کتابش، تنها ترجمه‌ای است که به انگلیسی انجام داده است چون سرنوشت شخصیت اصلی قصه را به او سپرده‌اند و او آن را به زبان انگلیسی بازگردانی کرده است. اما باور عمومی بر این است که این مامور سیاسی انگلستان، رمان «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» را خود نوشته و شخصیت حاجی بابا مخلوق اوست.

رمان «سرگذشت حاجی‌ بابای اصفهانی» درباره یکی از اهالی اصفهان است که پدرش دلاک بوده و حالا پسر که ادب‌آموخته هم هست به خدمت یک تاجر ترک درآمده است. این‌شخصیت که همان حاجی‌بابای اصفهانی است، پس از ماجراهای مختلفی وارد درباره قاجاریان می‌شود. دیده‌ها و شنیده‌های او از دربار شاه قاجار، گزارش مستند فساد درباریان و وضعیت نابه‌سامان مردم ایران، در آن دوران است.

جیمز موریه، چهار سال پس از چاپ «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» دنباله‌ای برای آن نوشت که با عنوان «حاجی بابا در لندن» چاپ شد. موریه خود گفته وقتی شخصیت حاجی‌بابای دغل را خلق می‌کرده به‌شدت تحت تأثیر رمانِ ژیل بلاس بوده است. او البته در سال‌های نوجوانی نیز «هزار و یک شب» را از شوهر خاله‌اش، هدیه گرفته و خوانده بوده است.

میرزا ابوالحسن الگوی شخصیتی است که اواخرِ رمان حاجی بابای اول با نام میرزا فیروز وارد قصه می‌شود. این‌شخصیت در مقام ایلچی ایران به انگلستان می‌رود و حاجی بابا را هم به‌عنوان منشی مخصوص خود می‌برد...