هنر زندگی (تاملات سقراطی از افلاطون تا فوکو)

فلسفه مجموعه‌‏ای از قواعدِ نظری است. البته به زندگی روزمره هم اشارات عملی دارد. رشته‏های گوناگون فلسفۀ «کاربردی» که سال‏های اخیر پدید آمده‏اند، مثل اخلاقِ پزشکی یا اخلاقِ تجارت، به سرعت جذب همان حرفه‏ها شده‏اند. از آنجا که این رشته‏ها عملی به حساب می‏آیند، بیشتر به عالم پزشکی یا تجارت تعلق دارند تا فلسفه. به علاوه فلسفه بر زندگی کسانی که کار فلسفی می‏کنند، چندان مؤثر نیست. دیگر کسی گمان نمی‏کند کار فلسفی در مقایسه با مثلاً فعالیت فیزیک‏دانان یا ریاضی‏دانان و اقتصاد‏دانان، بر نحوۀ زندگی فیلسوفان مؤثرتر است. اما هنوز بارقۀ امیدی در ذهن بیشتر مردم و تنی چند از فلاسفه هست که اوضاع نباید چنین باشد؛ احساس سرگشتگی یا حتا سرخوردگی از اینکه چرا زندگی فلاسفه بازتابی از اعتقادات آنان نیست؟

«فلسفه مجموعه‌‏ای از قواعد نظری است.» مانند بسیاری از گزاره‏های کلی، این گزاره نیز  زمان کامل را در ظاهر جاودانی «است» پنهان می‏کند. اما حقیقت این است که فلسفه در طول زمان و در نتیجۀ تحولات بسیار پیچیدۀ تاریخی به مجموعه‏ای از قواعد نظری تبدیل شده است. این «واقعیت» که «ماهیت» فلسفه نظری است، تنها بر یک واقعیت تاریخی دلالت دارد که فلسفه در گسترۀ حافظه و دانشِ اغلبِ فیلسوفان به عنوانِ قواعدِ نظری به کار می‏رفته است . ما چون عموماً تمایل داریم حقیقتِ پیرامونِ خود را حقیقتی ازلی و ابدی بدانیم، و نیز مایلیم محصولات تاریخی را با واقعیتِ ماهویِ آنها یکی بگیریم، پس باور می‏کنیم که تجربۀ امروز ما از فلسفه، ذات جاودان آن است. نمی‏گویم که فلسفه «در واقع» مجموعه‏ای از قواعد عملی است؛ این برداشت هم به همان اندازه غلط است که یک دورۀ تاریخی را به جای ماهیت فلسفه در نظر بگیریم. این نیز جفا به معنای تاریخی دیگری از فلسفه است.