فرهنگ مدارا (مقالاتی در باب ادبیات و فرهنگ)

مقالات و یادداشت‌های این کتاب به‌جز یکی‌دو مورد، مطالبی است که به سفارش مطبوعات نوشته شده و از این‌رو تنوع یا پراکندگی موضوعات آن ناگزیر بوده است. البته در تنظیم و تدوین این کتاب کوشش شده چینش مطالب بدون رعایت تاریخ نگارش، تا جای ممکن براساس موضوع صورت پذیرد. به‌جز مقالۀ «فرهنگ مدارا» بقیۀ مقالات و یادداشت‌ها پیش از این در مطبوعات داخل کشور به چاپ رسیده است. ذیل هر مطلب تا جایی که مقدور بوده، مشخصات نشریه‌ای که آن را منتشر کرده است ذکر شده؛ اما از آنجا که آرشیو منظمی از نشریاتی که نگارنده با آنها همکاری داشته است در اختیار نیست، اغلب مطالب از روی نسخۀ دست‌نویس نگارنده بازنویسی شده است.

در مقالۀ «فرهنگ مدارا» آمده است: «هدف من در این مقاله، نه بررسی ابعاد گوناگون شعر حافظ از دیدگاه بلاغت و نقدادبی، و نه شرح و تفسیر جنبه‌های فلسفی و اخلاقی در شعر او، بلکه تنها ترسیم نمای عمومی شعر و اندیشۀ حافظ بود. لب کلام در این نمای عمومی به گمان من رویکرد روادارانه و مداراجویانۀ حافظ به دین و اخلاق و همۀ اموری است که به زندگی انسان مربوط می‌شود. فرهنگی که حافظ از آن سخن می‌گوید و به تبلیغ آن می‌پردازد فرهنگ تساهل و مدارا است.